Os desenhos gerados por inteligências artificiais (IAs) estám-se popularizando muito atualmente graças à facilidade de acesso público a umha tecnologia que pouco tempo atrás ainda seria matéria de laboratório.
Agora é fácil mandar-lhes a esses
cérebros intangíveis, mediante umha frase curta -ou nom tam curta- o que queres que desenhem para ti, quase à vontade, ainda que o resultado nom é previsível nem necessariamente satisfatório.
Nos modelos de explotaçom vigente, de par das subscrições sob pagamento, dam-se contas de acesso gratuito e limitado abertas a qualquer persoa experimentar interagindo com intérpretes em linha, os quais operam como intermediários entre o humano e a máquina. Esta tecnologia aparentemente revolucionária provoca que alguns artistas -a parte da equaçom potencialmente danificada pola disrupçom comercial do fenómeno- lhe prestem atençom e a analisem. Têm interagido com IAs artistas de estilos tam diversos como
Nekro e
Roque Romero (ilustraçom) ou
Rodrigo Zayas e
Hugo Covelo (banda desenhada).
Ainda que neste contexto a fronteira (collage, mixed media, o queimado filtro cutout, etc) que os separa é difusa nom vou comentar aqui os produtos de aspeto mais fotográfico senom que me vou centrar em aqueles que tradicionalmente associaríamos à ilustraçom e à pintura mais próximas da BD.
Se poucos anos atrás
se apresentou um manga cujo argumento estava baseado na obra de Osamu Tezuka, agora estám-se usando estas novas ferramentas para ilustrar banda desenhada. Em ambos casos treina-se o sistema informático com um volume considerável de material para que aprenda a criar. Por agora no âmbito da arte sequencial principalmente as persoas enviam descrições de imagens para a máquina realizar ilustrações que depois os próprios remitentes compõem manualmente.
Porém as BDs totalmente geradas por computadores já nom estám no domínio da ficçom científica.
À parte das possibilidades que esta soluçom aporta, pom sobre a mesa inúmeras questões práticas, éticas, legais e artísticas a considerar.
Por exemplo, eticamente, está bem que alguém compita num concurso com material que gerou um sistema destes?
Hai argumentos a favor e em contra que basicamente se arremuinham nos grupos de apocalípticos versus integrados. Eu persoalmente preferiria que nom mas nom vou ser mais papista que o Papa se ilustradores o equiparam a anteriores câmbios históricos nas suas ferramentas de trabalho. Alguém me poderia dizer que por que a IA nom e o Photoshop sim, que onde pomos o límite. A verdade, nom o sei.
Em termos práticos, no contexto de competências, é possível discriminar visualmente e filtrar as obras direta ou indiretamente feitas por IAs? E no marco geral é realista opor-se a esta tecnologia na esperança de que nom se desenvolva e implante cada vez mais velozmente? Nom o acho provável.
Da perspetiva de direitos autorais, quem possui o resultado, o humano que ditou a imagem, a empresa proprietária da IA ou ambos? Obviamente as licenças escritas que se aceitam ao utilizar o serviço fixarám as condições, como em qualquer contrato. Como sempre, é tam simples como lê-lo.
Estes geradores de arte têm ao seu dispor consideráveis quantidades de mostras das quais aprender se se tratar de autores de renome e volume de obra como Moebius, Toriyama ou Miyazaki. Algum desenhador tamém o desculpa porque "todos começamos copiando alguém". Poderám estas máquinas na nuvem marcar fitos como -salvando as distâncias- no seu momento fijo para o seu âmbito o
Deep Blue? [
1]
Artisticamente o resultado visual é questom de gostos. Eu particularmente de resultados diretos -sem intervençom humana posterior- nom levo visto muito que achasse meritório, parece-me tudo bastante mais efetista e aparente à primeira olhada do que substancial e sólido umha vez prestas atençom. De feito o que é BD -e nom ilustraçom- automática tem esse aspeto de manifesto amorfismo tremendamente inquietante, como passado por um filtro chamado Francis Bacon. Nom obstante, com umha produçom continuada, ao mesmo tempo que se escrevem ou leem estas mesmas palavras -só que muito mais rápido- os resultados com certeza melhorarám.
A IA fai o que fai sem saber o que fai
Polo momento o que me parece da sua imperfeiçom é que resulta mais evocadora de ambientes oníricos, mais de pesadelos que outra cousa. Simplificando, a IA em geral -nom só nisto- fai o que fai sem saber o que fai. A arte que produze tem de momento essa aura de simulacro e inautenticidade mas é previsível que isto nom permaneça assim indefinidamente.
Os profissionais da ilustraçom veem-lhe pouco nível aos resultados atuais mas consideram que podem estar perante boas ferramentas para obterem imagens de referência, ambientações ou texturas. Tamém quando o caso é superar o primeiro obstáculo: enfrentar umha folha em branco sem ideias claras de partida. Em sumário, percebem o produto informatico nom como um resultado final senom como umha peça intermédia, um subproduto efímero ou um elemento adicional no processo, do qual antes nom dispunham. Algum en concreto confesa que tem praticado co Dall-e por simples curiosidade pola evoluiçom da IA mas que "a nível artístico nom me interessa absolutamente nada" o que aporta.
Roque Romero: "Non me gusta considerar as imaxes feitas pola IA como obras finais"
R. R.: "Eu son dos que o ven como unha ferramenta intermedia que pode ser útil para conseguir texturas, anacos ou ideas rápidas, pode que incluso esbozos sobre os que traballar. As liñas" de comando "que eu poño para buscar imaxes son máis ben listados de materiais e soportes, tentando pensar máis en resultados abstractos ou líricos. Antes empregaba nomes de artistas nos meus experimentos pero é algo que deixei de facer, porque basicamente prefiro tratar de encontrar outro estilo ao que engadir o meu, e ainda tendo atopado imaxes moi evocadoras e decentes (pode que nun 5% das miñas probas) non me gusta considerar as imaxes feitas pola IA como obras finais. Antes compartía algunhas destas, pero agora non comparto" en redes sociais "cousas que non teña editado e manipulado. Non teño moito tempo para debuxar, e poder facer cousas destas nun chisco é a maior avantaxe que lle atopei ata agora."
Hugo Covelo: "Usar unha IA non debe ser moi distinto de consultar un oráculo"
H. C.: "Saen cousas chulas que dificilmente acadaría por min mesmo pero non comparto o entusiasmo de moitos artistas con esta tecnoloxía. Penso que me segue a gustar máis debuxar. O que pasa é que aforras tempo. E hai que adaptarse ó novo paradigma. É unha tecnoloxía nova en evolución, que vai quedar. Moita xente que non ten habilidades pero si criterio pode meterse no mundo artístico, como xente que non sabía debuxar se meteu no 3D. O problema é que a tecnoloxía é tan potente que non se vai notar moito quen ten gusto e quen non."
Hugo Covelo: "As habilidades que nos leva tanto esforzo adquirir e mellorar pódense replicar"
H. C.: "As IA poden facer moitísimas ilustracións a baixo custo. Por moi bo que sexas non podes competir con esta velocidade. Non son perfectas, teñen limitacións pero melloran mes a mes. Persoalmente resúltame deprimente pero é o presente. Resulta que as habilidades que nos leva tanto esforzo adquirir e mellorar se poden replicar. É duro" aceptalo "pero opino que é algo que temos que asumir. Eu alomenos non comparto o entusiasmo que ten moita xente, que xeran imaxes a esgalla, a maior parte delas auténticas parvadas. Non me divirte meter texto", comandos para a IA interpretar, "e ver que sae. Por outra banda, teríame servido de moito en outras etapas de proxectos para deseñar robots, naves e cidades, que non se me dan especialmente ben e me frustraba empregar o meu pouco tempo en sacar un par de deseños en lugar de tirar páxinas" de cómic. "É dicir, non as vexo divertidas como pode ser debuxar pero para proxectos concretos veríaas como unha axuda. O que pasa é que son tan potentes que poden levar os profesionais por diante."
Engenheirxs informáticxs avisam: isto só começou
Vou citar como vem o panorama três persoas cuja profissom é a engenharia informática e que preferem permanecer no anonimato. #1 está familiarizada com sistemas autónomos e de feito trabalha num projeto de vanguarda numha empresa de máximo renome mundial. #2 está especificamente especializada no campo da inteligência artificial. #3 nos sistemas de electrónica e sistemas e a sua aplicaçom industrial.
#1: "Esto acaba de empezar. Están mejorando cada semana. La gente que trabajaba freelance en ilustraciones se van a llevar un hostiazo fuerte a no ser que sean súper top. Creo que esto va a ser una mini revolución. Va a haber un montón de herramientas que empiecen a poder integrarse, en plan tú dibujas un personaje y le dices relléname un fondo bucólico pastoril con IA y bum. Creo que los artistas que aprendan a sacarle partido y lo mezclen con cosas que hacen ellos les saldrá bien. Pero sí que es cierto que todos estos artistas de Instagram y Twitter que viven de hacer ilustraciones freelance para los personajes de D&D de la gente van a dejar de ganar porque ahora esas cosas se harán gratis por IA. Creo que ser ilustrador se ha puesto mucho más difícil."
#2 di que o erro seria centrar-se no que a IA pode fazer agora... e nom no que vai poder fazer: "Quizás hoy en día no es comparable con un ilustrador de prestigio con años de carrera, pero es que en este campo las IA acaban de nacer, es como comparar a ese ilustrador con un niño que está aprendiendo a dibujar. En el futuro las IA lo harán todo, no solamente ilustraciones: guion, diálogos, etc. Si yo me dedicase a esto, estaría preocupado, pero esto va a pasar en muchos sectores, no solamente artísticos. Las IA siempre han estado ahí pero no las hemos visto, por ejemplo, los bancos las usan para decidir si te conceden un crédito o no, pero ahora (desde hace 10 años) es cuando han dado un salto cualitativo y pueden generar imágenes/música/vídeo/voz/etc."
#3 pom o foco no social: "Estamos nun momento de cambio de paradigma e non vai parar, en todo tipo de oficios e industrias. Os que coñecemos outra cousa temos as nosas reticencias. As novas xeracións nin pararán nestes dilemas, asumirano. A min dame algo de vertixe. Xa vemos por exemplo conflitos laborais taxi-VTC ou transportistas con dificuldades polos altos prezos dos carburantes e a baixa remuneración que lles ofertan as plataformas que -cada vez máis- monopolizan a oferta. Mentres, xa funcionan proxectos piloto de cidades con vehículos autónomos para o transporte público ou caravanas de transporte interurbano de mercadorías con camións autónomos. Canta xente vive de guíar un vehículo? Que vai pasar con eles?"
Hai persoas que trabalham ilustrando que efetivamente temem que as IAs as privem do exercício remunerado do seu ofício [
2]. Estamos perante umha potencial
uberizaçom da ilustraçom e doutros ofícios criativos? Ou é contraproducente falar nesses termos? No próprio grémio artístico hai perspetivas divergentes. Abrevio de
aqui um intercâmbio entre os desenhadores Ricardo Pergrina e Puño:
— Es algo revolucionario a nivel tecnológico.
— Una revolución que lleva años funcionando, el mismo Photoshop está lleno de IAs. Lo que sí es de este año es el discurso neoliberal acerca de la destrucción de empleo.
— Pero es que la creación de imágenes no se limita simplemente al mundo editorial o al mercado del arte. En ese entorno sí que veo más difícil el uso de la IA. Pero piensa en el diseño de story-boards para publicidad, los concept arts para videojuegos, carteles de cine...
— Unos ámbitos muy buenos para usarlas como herramienta. Pero es que estos discursos lo que cuentan son otra cosa, que se va a poder prescindir del profesional y el trabajo lo va a poder hacer el empresario o un oportunista con tarifas diminutas.
Ninguém pode competir coa relaçom custo/produçom das IAs
Quanto custa usar umha destas IAs pagando? Ponhamos 200 imagens por 10 euros. Ainda que das duaszentas só saiam vinte úteis, estamos a falar dum custo de 50 céntimos por imagem. Ninguém pode competir com isso.
A entrada de dados nom tem por que ser necessariamente umha linha de comandos em linguagem pseudonatural (nomeadamente inglês) só que parametrizável (por exemplo indicando as proporções da imagem de saída): tamém se podem introduzir imagens como input (
exemplo). Os resultados (
exemplo) parecem nesta altura menos convincentes do que aqueles surgidos da interpretaçom de texto.
Hai mais ferramentas baseadas em IA para a ilustraçom que as que desenham a partir dumha tela branca. Umha delas melhora a definiçom dum desenho de partida. Ainda que esta se aplica tipicamente a fotografias antigas ou a imagens desfocadas ou carentes de nitidez, no campo do desenho permite ganhar resoluçom. Se por exemplo se tem um rascunho a 72 pontos por polegada passá-lo a 300 ppp em Photoshop nom lhe aporta nada. Mas se umha IA o re-interpreta o resultado conta com um salto de qualidade.
A mim dá-me por pensar que todos estes instrumentos lógicos operam sobre as formas mas pergunto-me no fundo, a umha escala mais abstrata, que é o que nos define visualmente a nível individual, como consumidores ou criadores? E coletivamente, como parte dum povo ou dum país? A origem geográfica, contorno social e idade ou geraçom condiciona a cultura visual de cada persoa. Por isso é mui interessante a noçom de qual é a cultura, a bagagem coa que conta o sistema digital. Anedoticamente nos meus primeiros
experimentos provei combinando duas cousas: primeiro, referências a pintores russos ou à artesania de Novo México e, segundo, personagens de BD (Astérix, Mortadelo, Tintin, o Spirit de Eisner). A máquina soubo colher-lhe a guia ao primeiro bloco mas nom deitou nada
nem vagamente significativo no que tem a ver co segundo, algo que me resultou curioso.
Estilisticamente, se pedíssemos incorporar as caraterísticas plásticas dos Díaz Pardo, Seoane ou Maside, dum Jorge Cabezas, de Das Pastoras ou de Peteiro... sendo a IA estado-unidense ou oriental, com certeza nom vai saber do que lhe estamos a falar. Por dizer algo, saberá o que é a Bauhaus antes que Sargadelos. E só dará arremedado a primeira.
Nisso, como noutras cousas, ainda temos umha pegada que deixar.
Kike Benlloch é engenheiro informático e autor de BD
______________
1. Conjetura a)
Resulta-me perfeitamente verosímil que em determinada altura um artista humano poda treinar umha IA para que esta desenhe como el ou ela (coas limitações que se derem). Isto é, que o sistema informático em vez de tomar -como é nos sistemas que estamos a comentar- um abano a priori infinito de referências, estilos e influências, tenha por foco exclussivo um estilo autoral, de maneira que a persoa em questom acabe tendo um artista digital -nom humano- por discípulo (quando nom assistente ou subordinado, isso depende das eleições efetuadas e das circunstâncias derivadas). Isto pola sua vez abriria a porta a ulteriores valorações éticas e legais em relaçom à finitude da vida humana e o legado artístico dum sistema informático que sobrevive àquela, especialmente no caso de obras em colaboraçom entre o agente humano e o lógico, se este último tiver certa entidade autónoma (por exemplo, que nom seja propriedade do artista mestre). Hai aí campo para filósofxs e advogadxs.
↩
______________
2. Conjetura b)
Imaginemos que na entidade proprietária dumha editora de comics primasse a ideia do cinema e outros mídias serem os meios realmente lucrativos à hora de produzir e licenciar. Hipoteticamente a matriz poderia reduzir gastos em autoria se desse automatizado parte do processo de criaçom da BD. Ou suponhamos que companhias de qualquer setor e tamanho prefiram a relaçom entre custo, tempo e dificuldade de consenso cliente-artista, para labores mais ou menos rotineiros de grafismo e ilustraçom e que, como consequência, finalmente escolham deixar de encomendar desenhos a persoas. Algo assim pode acontecer.
↩